Wanneer ongeveer anderhalf jaar geleden het besluit werd genomen om een nieuwe clubbaan te gaan bouwen, was één van de vragen die gesteld werd: “Gaan we de nieuwe baan van bovenleiding voorzien?” Deze vraag was snel positief beantwoord. Er werd gewikt en gewogen over wat de mogelijkheden waren om een Belgische bovenleiding te voorzien, en er waren eigenlijk maar 2 mogelijkheden.
Ofwel kies je voor het systeem dat Sommerfeldt voorziet. Een mooi maar duur systeem met toch wel redelijk wat beperkingen.
Ofwel maak je de bovenleiding zelf om zo de kosten te drukken en de mogelijkheden te vergroten. De keuze viel op zelfbouw.
Vooraf werden volgende voorwaarden gesteld.
Het systeem moet gemakkelijk op te bouwen zijn, voldoende stevigheid bieden zonder afbreuk te doen aan het optische aspect en – last but not least – het systeem moet moduleerbaar zijn, maw het moet de mogelijkheid bieden om zowel standaard bovenleidingsportalen voor een 2 sporig traject dan wel portaalmasten voor grotere overspanningen te maken. Na meerdere maanden van bespreken, bouwen en testen zijn we uiteindelijk tot volgend systeem gekomen.
Een standaard bovenleidingsportaal wordt opgebouwd uit een combinatie van 3 verschillende onderdelen.
- 2 opstaande masten, met bevestingsysteem voor montage op de treinbaan
- een dwarsbalk welke in de lengte vrij te kiezen moet zijn, naargelang de benodigde overspanning
- 1 of meerdere uithangers naargelang het aantal sporen dat overspannen wordt
De opstaande mast
Voor iedere opstaande mast geldt dat de dwarsbalk die er op gemonteerd wordt zich steeds op een vaste hoogte boven de rails dient te bevinden. (zie foto 1 ) Deze hoogte is vastgelegd vanaf het grondoppervlak naast te spoorwegbedding tot aan de onderkant van de dwarsbalk en bedraagt voor HO 98mm. Het spreekt voor zich dat de deze hoogte dient aangepast worden als de opstaande mast bijvoorbeeld op een perron moet dienen.
De benodigdheden voor een opstaande mast tot aan de dwarsbalk zijn de volgende.
- Een stalen bout M6 lengte 40 mm
- Een messing H-profiel van 3x3 mm, lengte 10 cm
- Een HO raillas van het merk ROCO ( hier werd vooraf met verscheidene soorten raillassen geëxperimenteerd; enkel de Roco raillassen voldeden omdat deze voldoende vastzitten en omdat ze zonder problemen boven elkaar op de dwarsbalk geschoven kunnen worden )
Bij de keuze van de stalen bout dient er gelet te worden om bouten te kiezen die uit een zacht soort staal vervaardigd zijn. Bij te harde materialen wordt het frezen aan de bout sterk bemoeilijkt. De zeskant van de stalen bout dient weggefreesd te worden tot een vierkant van 7 bij 7 mm, welke een imitatie vormt van de betonnen fundering waarin het H profiel gefixeerd wordt. Tevens dient centraal op de aslijn van de bout een gat met diameter 4mm geboord te worden van ongeveer 2 mm diep. Dit dient om het H profiel perfect centraal te kunnen positioneren. Een 100 mm lang H-profiel van 3x3 mm kan nu met behulp van een zware soldeerbout vastgesoldeerd worden in het geboorde 4mm gat van de bout. Het spreekt voor zich dat het belangrijk is het profiel exact loodrecht te positioneren op de kop van de bout. Voor dit positioneren hebben we een mal gemaakt die dit perfect mogelijk maakt. Als het profiel gesoldeerd is kun je de paal exact op lengte maken door te meten vanaf de onderkant van de kop van de bout tot aan de bovenkant van het profiel. Dit moet exact 98 mm zijn en de bovenkant moet perfect haaks afgeslepen zijn. Met een miniatuur slijpschijfje lukt dit perfect.
Tot slot dient de raillas met de vlakke onderkant perfect haaks gesoldeerd te worden aan de bovenkant van het H-profiel. Ook hier werd gebruik gemaakt van een mal. De nieuwste generatie raillassen van Roco laten zich moeilijk solderen; het gebruik van een geschikt vloeimiddel ( bijvoorbeeld S39 ) is hier onontbeerlijk. Zorg er ook voor dat de raillas met voldoende soldeertin vastgezet wordt aangezien later bij de montage van de dwarsbalk redelijk wat kracht moet gezet worden.
De dwarsbalk.
Dit is veruit het eenvoudigste onderdeel van het bovenleidingsportaal. De dwarsbalk is niets meer dan een messing 2mm H-profiel dat precies over de Roco raillas schuift. Zorg er voor dat je de lengte zo bepaald dat de dwarsbalk aan beide zijden van het portaal minstens 3mm uitsteekt.
De uithanger.
De benodigdheden voor een uithanger zijn de volgende.
- Messing H-profiel van 2mm
- Koperleiding diameter 1/8; bij voorkeur een harder soort koper
- Lasdraad van 0,6 mm dikte
Neem een messing H-profiel van 2 mm. Slijp of frees ongeveer 20 mm weg uit het midden van het H-profiel. Nadat je dit gedaan hebt buig je de 2 beentjes ongeveer 8mm uit elkaar en soldeer je beide beentjes stevig vast aan een raillas. Gebruik ook hier weer een geschikt vloeimiddel en voldoende soldeertin om de gewenste stevigheid te bekomen. Na het solderen slijp je het H-profiel op exact 25 mm door; gemeten vanaf de bovenzijde van de raillas tot aan het uiteinde van het profiel. Slijp voorzichtig een klein groefje in het midden van het uiteinde van het profiel.
Neem nu een stukje koperleiding. Knip 2 stukjes lasdraad van ongeveer 5 cm lang. Steek de beide stukjes ongeveer 1cm in de koperleiding en soldeer ze vast aan het uiteinde van de koperleiding, maar zorg ervoor dat je niet te lang verwarmd want dan kan de soldeertin volledig in de buis lopen, wat niet de bedoeling is. Met behulp van een buizensnijder kan je nu de imitatie van de isolator maken. Op 1mm van de zijkant maak je een groef, zonder de buis volledig door te snijden. 1mm naast deze groef maak je met de buizensnijder een tweede groef waarbij je nu de buis wel volledig door mag snijden. Let echter wel op dat de lasdraad niet mee doorsneden wordt. Knip nu een van de twee doorstekende lasdraadstukjes tot vlak tegen isolator af . De andere lasdraad laat je 2 mm uitsteken.
Tot slot moet je nu enkel nog de lasdraden met isolator solderen aan het uiteinde van het H-profiel. Laat hiertoe de lasdraad rusten in het eerder gemaakte groefje.
We hebben nu onze uithanger gemaakt: weliswaar een precisie werkje dat misschien de eerste keren niet zo lukt zal lukken, doch oefening baart kunst, en troost je met de gedachte dat bij een mislukking het gebruikte materiaal niet duur is.
De basispaal voor elk soort portaal stap voor stap
De foto's zijn in hoge resolutie te downloaden via de mediagalerij.
Foto 1: Een onbehandelde bout, een vierkant gefreesde bout en een vierkant gefreesde bout met centreergat naast elkaar.
Foto 2: De mal welke gebruikt wordt om het H-profiel loodrecht op de bout te monteren. Op de opbouw van deze mal gaan we later dieper in.
Foto 3: De bout wordt in het hiervoor voorziene gat van het onderste deel van de mal gestoken.
Foto 4: Het bovenste deel van de mal wordt op het onderste deel geschoven, en vervolgens wordt het H-profiel door het geleidingsbuisje gestoken en netjes in het centreergat van de bout geplaatst.
Foto 5: Let er op dat het profiel mooi evenwijdig staat met de zijkanten van de afgefreesde boutkop. Warm zowel de boutkop als het messing voldoende op en voeg soldeer toe in het centreergat zodat dit volledig gevuld wordt.
Foto 6: Overtollig soldeer kan later weggevijld worden, zoals hierboven reeds gebeurd is.
Foto 7: Als alles voldoende afgekoeld is, kan je voorzichtig het bovendeel van de mal verwijderen….
Foto 8: …. En het werkstuk uit de mal halen.
Foto 9: De mal die gebruikt wordt om de raillas op de bovenkant van de portaalmast te monteren. Ook hierover later meer.
Foto 10: De te gebruiken raillas van Roco.
Foto 11: Neem de raillas met een fijne punttang aan een van beide uiteinden vast, met de vlakke zijde naar boven….
Foto 12: …en schuif hem voorzichtig op het H-profiel van de mal…
Foto 13: ….en positioneer hem zodanig dat het verlengde van het richtprofiel van de mal juist in het midden van de raillas komt.
Foto 14: Breng nu het vertinningsmiddel aan op de raillas; opgelet met gemorst produkt; direkt verwijderen met keukenrol
Foto 15: Breng zowel op de raillas als op de bovenkant van de portaalmast voldoende soldeertin aan, breng het profiel van de portaalmast langs het geleidingsprofiel van de mal, laat zakken tot op de raillas zoals op de rechtse foto en soldeer vast.
Foto 16: Na afkoelen kan je de portaalmast voorzichtig wegbuigen van het verticale geleidingsprofiel op de mal om hem vervolgens los te maken van het horizontale geleidingsprofiel.
Foto 17: Je hebt nu de basispaal van waaruit alle mogelijke portaaltypes mee gemaakt kunnen worden. Merk op dat de hoogte van de paal bepaald wordt door de plaats waar deze geplaatst wordt; een standaardpaal die naast een spoorwegbedding staat heeft een hoogte van 98mm te meten vanaf de onderkant van de betonfundering tot aan de onderkant van de raillas. ( foto links ) Bij portaalmasten die gemonteerd worden op een perron bijvoorbeeld dient de hoogte aangepast te worden naargelang de hoogte van het perron. Bijvoorbeeld: hoogte perron = 14 mm dan wordt de hoogte van de mast 98-14= 84 mm ( foto rechts )
Tot volgende maand.
